„Vanitas vanitatum et omnia vanitas”

Ach, racja! Niekonwencjonalne metody walki ze złem, braki w wykształceniu i ciągłe konflikty z policją. Oto Jakub, jakiego wielbią miliony. Nie sądzę, aby wśród wielbicieli polskiej fantastyki był ktoś, kto o Wędrowyczu nie słyszał. Przed wami kolejny tomik opowiadań z egzorcystą w roli głównej.

Wiejskiego fachowca od spraw nadprzyrodzonych czekają tym razem: podróż w czasie do Anglii, wycieczka do Egiptu i Norwegii oraz wiele mniej lub bardziej przyjemnych spotkań: ze śmiercią, z siedmioma krasnoludkami, z krasnalem, sikającym zwykle do mleka, z terminatorem i głową Tupaca Amaru, ze Świętym Mikołajem, Hitlerowcami, dżinem Saszą i Młotkowcem. Uff...

Nie wiem, ile opowiadań o dziarskim staruszku spłodził Pilipiuk. Wydaje mi się, że ich liczba sięga setki. Ja naprawdę rozumiem szanownego autora. Chcą czytać i płacą ciężkie pieniądze, to chłop pisze. Nie rozumiem jednak jednego: dlaczego pisze coraz gorzej? Zadeklarowany grafoman znów wkracza do akcji i raczy nas aż dwudziestoma trzema marnymi historyjkami. Poziom tych historyjek oscyluje w okolicach zera bezwzględnego, niestety. Większość z nich sprawia wrażenie, jakby była pisana na kolanie. Co gorsza, z powodu bylejakiej redakcji tekstu właśnie tak wygląda. Tę niepokojącą sytuację obserwuję z coraz większym zdziwieniem, bowiem swego czasu przygody Wędrowycza uważałem za absolutnie rewelacyjne. Z jeszcze większym zdziwieniem okryłem przed chwilą w zajawce prezentowanej przez wydawcę następujący akapit: To już czwarte spotkanie z Jakubem Wędrowyczem. Z zasady każda kolejna część jest gorsza od pierwszej. Andrzej Pilipiuk łamie wszelkie reguły - także i tę. Po prostu brak mi słów.

Chyba najgorsze jest to, że nawet humor proponowany przez Pilipuka przestaje bawić. Przesyt czy marność? Czasami zdecydowanie niesmak, jak chociażby tutaj:

Jakub wyjął fujarkę z rozporka, strzelił jak z bata i zabił muchę chodzącą po ścianie.
- W sumie to i tak mam za długiego - mruknął. - Mało to razy przydeptałem?
(...) schował narząd na jego miejsce, a końcówkę wpuścił w cholewę buta.

Nie powiem, są momenty śmieszne, zwykle jednak sprowadzają się do jedno - dwuzdaniowych wkrętów w treści opowiadania. Smarkaty czarodziej z błyskawicą na czole, ośmiornica Cthulhu w studni, terminator w roli stracha na wróble... Te powtykane tu i tam smaczki to jedyne mocne punkty Zagadki..., jakich udało mi się doszukać.

Wesoły szpital - ilustracja © Andrzej Łaski, Fabryka Słów

Warstwa techniczna opowiadań zawodzi na całej linii. Niedobre dialogi, sztuczne i sztywne teksty, błędy interpunkcyjne, wpadki redakcyjne (myślniki przed wypowiedziami pojawiają się i znikają), błędy ortograficzne. Pani Katarzyna Pilipiuk - redaktor i korektor książki - raczej się nie popisała... Ujmę to tak: znam debiutantów, którzy potrafią lepiej pisać.

Czasami zawodzi nawet logika, jak choćby w opowiadaniu Matryca. Dzielny Wędrowycz odłącza kabel doprowadzający alkohol do pogrążonego w matrixowym letargu Bardaka, skutkiem czego ten ostatni nie jest w stanie się upić. Skoro tak, czemu Bardak nieudaną libację kwituje słowami "znowu nic?" Jak to - znowu?

Na uznanie zasługują jedyne dwa opowiadania (nie, to nie jest niestety pomyłka...) ze zbiorku: tytułowa Zagadka Kuby Rozpruwacza i Wesoły Szpital. Oba mają interesującą fabułę i są śmieszne tam, gdzie powinny być śmieszne. Z reszty ulotniło się wszystko to, co było takie fascynujące: oryginalność i świeżość pomysłów. Klimat. Książka sprawia wrażenie pisanej tylko po to, aby jak najszybciej wypełnić czymkolwiek strony. Wygląda jak wyciągnięty z dna szuflady brudnopis. Kompletne rozczarowanie, całkowita strata pieniędzy i czasu.

Jedyną siłą napędową, która spowodowała, że przeczytałem Zagadkę... do końca, było niedowierzanie. Po prostu nie sądziłem, że całość może być aż tak marna. Cały czas oczekiwałem, że wreszcie pojawi się opowiadanie genialne. Niestety. Na domiar złego kilka opowiadań pojawiło się wcześniej w różnego rodzaju pismach. Podsumowując, hurraoptymistyczne opinie czytelników, umieszczone na tylnej okładce książki, nijak się mają do faktycznej zawartości i dotyczą wcześniejszych zbiorków z opowiadaniami.

Największy niesmak i zdziwienie budzą opowiadania, w których jednym z bohaterów jest Wielki Grafoman, czyli książkowe alter ego Pilipiuka. Może popełniam błąd, utożsamiając jednego z drugim, ale przecież znam trochę Andrzeja (z jednej takiej specyficznej listy dyskusyjnej) i wiem, że sam uwielbia tak o sobie mówić. Czemu niesmak? Otóż rzeczony Wielki Grafoman to głupek, nieudacznik i pazerny na kasę spryciarz. Napisze wszystko, o co go poproszą, jeśli tylko dobrze zapłacą. Ciekawa autoironia, nieprawdaż? Szczególnie w kontekście ostatnich dokonań Pilipiuka, tj. Zagadki... i Kuzynek...

Przykro to pisać, ale autor zamieniając Wędrowycza w narzędzie do zarabiana kasy wyrządził nam, swoim czytelnikom, wielką krzywdę. Podejrzewam, że największą krzywdę wyrządzi sobie, kiedy dotychczasowi wielbiciele odwrócą się od niego.

Wbrew zdrowemu rozsądkowi wierzę, że Andrzej jest w stanie powrócić do takiego Wędrowycza, który kiedyś fascynował. Będę na to czekał. A na razie przestrzegam: od Zagadki... trzymajcie się z daleka. ■